Όταν το παιδί αρνείται να διαβάσει

Γράφει η Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Παιδιών – Εφήβων, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Η είσοδος του παιδιού στην Α’ τάξη του Δημοτικού Σχολείου σηματοδοτεί την έναρξη της μελέτης στο σπίτι και το σχολείο, κάτι που συχνά αναστατώνει τόσο τους γονείς όσο και τα ίδια τα παιδιά. Πρόκειται για μια καινούρια κατάσταση, στην οποία το παιδί καλείται να προσαρμοστεί για να μπορέσει να κατακτήσει μερικούς μήνες αργότερα την ανάγνωση και τη γραφή. Κάθε παιδί θέλει το δικό του χρόνο προσαρμογής καθώς μέχρι τώρα το σχολείο ήταν μια χαλαρή και δημιουργική καθημερινότητα χωρίς πολλές υποχρεώσεις, με άφθονο παιχνίδι και εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Οι δυσκολίες αρχίζουν όταν το παιδί αρνείται να εφαρμόσει το καθημερινό πρόγραμμα μελέτης και προετοιμασίας για την επόμενη σχολική μέρα. Ο γονιός παλεύει να του διδάξει το σωστό τρόπο οργάνωσης της μελέτης του, ενώ το παιδί ανυπομονεί να έρθει η ώρα του παιχνιδιού. Όσο το παιδί προχωράει στις επόμενες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, συνειδητοποιεί ότι για να παίξει πρέπει πρώτα να έχει τελειώσει με το διάβασμα. Τι συμβαίνει όμως όταν το παιδί δε θέλει να το συνειδητοποιήσει; Ενδέχεται να υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί λόγοι που οδηγούν στην αποχή του παιδιού από τη μελέτη. Ένας λόγος για τον οποίο το παιδί αρνείται να διαβάσει μπορεί να είναι το γεγονός ότι δεν τα καταφέρνει καλά στα μαθήματα. Άρα, είναι καλό να ελέγξουμε αν υπάρχει κάποια μαθησιακή, ή εξελικτική δυσκολία, η οποία μπορεί να περιορίζει την απόδοσή του. Οι μαθησιακές δυσκολίες είναι από τους πιο συχνούς λόγους αποτυχίας και άρνησης της μελέτης. Εάν δεν διαγνωστούν και δεν αντιμετωπιστούν, τα παιδιά κινδυνεύουν να βιώνουν καθημερινά την αποτυχία και τη ματαίωση, σε ένα ανταγωνιστικό εκπαιδευτικό περιβάλλον. Σε κάθε διαφορετική περίπτωση προσπαθούμε να βοηθήσουμε το παιδί να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του, μέσα από κανόνες και όρια που δεν πρέπει να παραλείπουμε να θέτουμε και να ακολουθούμε συστηματικά.

Παρακάτω, προτείνεται ένα αναλυτικό πρόγραμμα βήμα-βήμα για όλους τους γονείς.

§  Αρχικά φτιάξτε μαζί του ένα καθημερινό πρόγραμμα μελέτης το οποίο θα περιλαμβάνει τόσο τις ώρες μελέτης, όσο και τις ώρες ξεκούρασης και παιχνιδιού. Κολλήστε το στην πόρτα ή σε κάποιο τοίχο του δωματίου του για να το βλέπει.

§  Πριν φτιάξετε το παραπάνω πρόγραμμα, αναλογιστείτε ότι μόλις επιστρέψει από το σχολείο, είναι καλό να φάει και στη συνέχεια να ξεκουραστεί για λίγο, πριν ξεκινήσει τη μελέτη.

§  Δώστε του να καταλάβει ότι μόλις ξεκινήσει το διάβασμά του, δεν πρέπει να το διακόπτει για να δει τηλεόραση, να παίξει ή να μιλήσει στο τηλέφωνο. Με αυτόν τον τρόπο αποσπάται η προσοχή του και χρειάζεται παραπάνω χρόνο μέχρι να τελειώσει τις υποχρεώσεις του.

§  Προσπαθήστε να του δώσετε να καταλάβει ότι όσο πιο νωρίς τελειώσει, τόσο περισσότερο χρόνο θα έχει μετά για παιχνίδι και ξεγνοιασιά.   

§  Φροντίστε να υπάρχει στο πρόγραμμά του αρκετός χρόνος για παιχνίδι και ξεκούραση, στο τέλος της μέρας. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφύγει την εξάντληση και η μελέτη δεν θα αποτελεί καθημερινό βραχνά.

§  Είναι σημαντικό να έχει το δικό του χώρο μελέτης, π.χ. στο δωμάτιό του, και μόνο σε εκείνο το χώρο να μελετάει. Αποτρέψτε το από τη συνήθεια να μελετάει σε κάποιον κοινό χώρο του σπιτιού για να έχει την παρέα της οικογένειας. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν μπορεί να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο διάβασμά του και αποσπάται η προσοχή του, με αποτέλεσμα να παρατείνεται ο χρόνος μελέτης και να μειώνεται ο χρόνος ξεκούρασης.

§  Δώστε το καλό παράδειγμα εσείς. Τα παιδιά είναι πιο πιθανόν να διαβάζουν όταν βλέπουν κι εσάς να το κάνετε (εφόσον το απαιτεί η δουλειά σας ή οι δραστηριότητες με τις οποίες ασχολείστε). Ενθαρρύνετε δραστηριότητες που ευνοούν τη μάθηση, π.χ. εκπαιδευτικά παιχνίδια, επισκέψεις στη βιβλιοθήκη, βόλτες σε μουσεία, κ.ά.

§  Βάλτε πρόγραμμα για τις ώρες που θα περνάει μπροστά στην τηλεόραση και για τα προγράμματα που θα παρακολουθεί. Ψάξτε να βρείτε τα λίγα εκπαιδευτικά προγράμματα που προβάλλονται ακόμη στην τηλεόραση κι όταν έχετε χρόνο παρακολουθείστε τα μαζί, συζητήστε τις εντυπώσεις σας και συνδυάστε τα με σχετικές δραστηριότητες (εκπαιδευτικό ταξίδι, επίσκεψη σε ιστορικούς χώρους, κ.ά).

§  Είναι καλό να είστε κοντά του για τις περιπτώσεις εκείνες που έχει κάποια απορία ή χρειάζεται τη συνδρομή σας, αλλά αποφύγετε την υπερεμπλοκή. Το διάβασμα είναι καθαρά προσωπική του ευθύνη.

       

  

Δημοσιεύτηκε στο http://www.dromostherapeia.gr

στις 24 Νοεμβρίου 2011

Μιλώντας με τα παιδιά για την υιοθεσία

Η μητέρα μοιάζει με πηγή σε βουνό που ποτίζει το δέντρο στις ρίζες του βουνού,

εκείνη όμως που μεγαλώνει το παιδί μιας άλλης μητέρας

μοιάζει με το νερό που γίνεται σύννεφο και διασχίζει μια μεγάλη απόσταση

για να ποτίσει ένα μοναχικό δέντρο στην έρημο.

Ταλμούδ (στο Watkins & Fisher, 2007)

Μια από τις πιο ισχυρές αντιστάσεις που κρατά τους γονείς από το να πουν στο παιδί τους ότι το υιοθέτησαν είναι οι διαψεύσεις και απογοητεύσεις που βίωσαν, ενώ προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν και να ξεπεράσουν τελικά τα πολύπλοκα συναισθήματά τους. Με το που απέκτησαν αυτό το υπέροχο μωρό, θέλουν απλώς να ξεκουραστούν και να νιώσουν μια οικογένεια, χωρίς να είναι υποχρεωμένοι ν’ αντιμετωπίσουν τις ερωτήσεις του παιδιού τους. Δεν είναι εύκολο να σκεφτούν τι σημαίνει η υιοθεσία γι’ αυτούς ως γονείς. Έχουν ανάγκη να χαλαρώσουν και ν’ απολαύσουν τον κόπο και τη χαρά του να μεγαλώνουν αυτό το υπέροχο μωρό, η άφιξη του οποίου είναι η ευτυχής κατάληξη τόσων προσπαθειών και ματαιώσεων.

Ωστόσο, οι θετοί γονείς έχουν πρόσθετα καθήκοντα. Συχνά, περιμένουν με άγχος, τρόμο, λύπη και φόβο τη στιγμή που θα μιλήσουν στα παιδιά τους για την υιοθεσία. Είναι αλήθεια ότι αυτή η συζήτηση είναι πιο δύσκολη για τον ίδιο το γονιό παρά για το παιδί. Στην πραγματικότητα, τα μικρά παιδιά παρουσιάζουν περιέργεια και ενδιαφέρον για να ακούσουν και να συμμετέχουν σε αυτήν τη συζήτηση.

Ορισμένοι  γονείς όταν μιλούν με τα παιδιά τους για την υιοθεσία, μπορεί να νιώθουν σαν να τους λένε ότι υπάρχει κάποιο λάθος μ’ αυτά και τη ζωή τους. Επιπλέον, μπορεί να νιώθουν ότι ο δεσμός μαζί τους είναι εύθραυστος, μη πραγματικός, και μπορεί, χωρίς να το συνειδητοποιούν, να μεταφέρουν στα παιδιά τους αυτό το συναίσθημα. Οι θετοί γονείς χρειάζεται να αντιμετωπίσουν τις λανθασμένες αντιλήψεις τους για το τι είναι εκείνο που κάνει μια οικογένεια καλή και να κατανοήσουν τελικά ότι εκείνο που προσδιορίζει τις οικογενειακές σχέσεις είναι η αγάπη. Το γεγονός ότι το παιδί έχει μια ιστορία πριν από εκείνους, ότι είναι ένα ξεχωριστό πρόσωπο όταν έρχεται στη ζωή τους, δεν αποδεικνύει ότι κάτι δεν είναι σωστό. Μάλλον οι θετοί γονείς μπορούν να αξιοποιήσουν αυτό το γεγονός, για να αντιληφθούν νωρίτερα εκείνο που και οι βιολογικοί γονείς πρέπει τελικά να αντιληφθούν, ότι δηλαδή εξαρχής τα παιδιά τους είναι ξεχωριστά πρόσωπα.

ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΟ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΑΙΔΙ

Πριν τον ερχομό ενός παιδιού, όλοι οι γονείς φτιάχνουν εικόνες στο μυαλό τους για το πώς θα είναι το παιδί τους (φαντασιακό παιδί) και οι προσδοκίες αυτές είναι σε μεγάλο βαθμό ίδιες ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο αποκτούν το παιδί. Τόσο για τους βιολογικούς όσο και για τους θετούς γονείς, ο ερχομός του πραγματικού βρέφους εγκαινιάζει τη σταδιακή εγκατάλειψη του φαντασιακού βρέφους, έτσι ώστε το πραγματικό παιδί να μπορεί να βρει χώρο για να αναπτυχθεί. Αυτή η διαδικασία δημιουργίας ενός φαντασιακού παιδιού στη διάρκεια της περιόδου αναμονής, είναι απαραίτητη για τη δημιουργία δεσμού του γονιού με το πραγματικό βρέφος. Οι θετοί γονείς χρειάζεται να εγκαταλείψουν τις φαντασιώσεις που έκαναν για το πώς θα ήταν το βιολογικό παιδί τους, καθώς και την ενασχόλησή τους με τους δεσμούς αίματος, για να συνδεθούν στην παρούσα στιγμή με το πραγματικό παιδί τους. Μια μητέρα αναφέρει:

«Όταν σχεδιάσαμε να υιοθετήσουμε, ήμουν αντίθετη. Δεν ήταν κάτι που θα επέλεγα να κάνω, αλλά προχωρήσαμε και βάλαμε το όνομά μας σε έναν κατάλογο υιοθεσίας. Όταν ήρθε η ώρα να υιοθετήσουμε, ήμουν έτοιμη να υιοθετήσω και ν’ αποδεχθώ πλήρως αυτήν την επιλογή. Όμως αυτό που έπρεπε να κάνω, για να είμαι έτοιμη, ήταν να θρηνήσω την απώλεια του να μην έχω βιολογικό παιδί και τη σημασία της για μένα. Νομίζω ότι σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Κι όταν το πήρα πραγματικά κάπως απόφαση ότι δεν θα γεννούσα παιδί, ήταν ξεκάθαρο ότι το επόμενο καθήκον μου ήταν ν’ αποχωριστώ την εικόνα του παιδιού που είχα φανταστεί ότι θα είχα, προκειμένου να έχω ένα πραγματικό παιδί. Και είπα στο σύζυγό μου: νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που πρέπει να το κάνουν όλοι οι γονείς, είτε είναι βιολογικοί είτε θετοί. Πρέπει να αποχωριστούν την εικόνα του πώς θα είναι το παιδί, αν θα είναι κοκκαλιάρικο ή αθλητικός τύπος ή οτιδήποτε άλλο. Νομίζω ότι η δουλειά μου ήταν να αποχωριστώ την εικόνα που είχα για το παιδί μου. Αντιλήφθηκα ότι όποιο κι αν ήταν το παιδί-είτε ερχόταν με γέννηση είτε με υιοθεσία- έπρεπε να αποχωριστώ αυτήν την εικόνα, επειδή το παιδί δεν επρόκειτο να είναι προέκτασή μου. Αυτή ήταν η δύσκολη δουλειά την οποία έπρεπε να κάνω. Νιώθω ότι ήμουν πραγματικά ελεύθερη ν’ αφήσω την κόρη μου να γίνει αυτό που επρόκειτο να γίνει. Και πιθανόν να μην είχα υποχρεωθεί να το συνειδητοποιήσω τόσο γρήγορα στη διαδικασία του να γίνω γονιός (αν δεν υπήρχε υιοθεσία). Είχα πραγματικά επίγνωση ότι το έμαθα. Το παιδί έπρεπε να είναι ελεύθερο να γίνει ό,τι επρόκειτο να γίνει» (στο Watkins & Fisher, 2007).

ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΣΙΑ

Η υιοθεσία είναι μια πραγματικότητα την οποία βιώνει η οικογένεια μέσα από τα συναισθήματα και τις σκέψεις που μοιράζονται οι γονείς με τα παιδιά τους. Η συζήτηση για την υιοθεσία δεν διαφέρει σε τίποτα από άλλες συζητήσεις που τυχαίνει κάνουν οι γονείς με τα παιδιά τους για σημαντικά ζητήματα. Όταν μιλάμε για την υιοθεσία σε μια γλώσσα που μπορεί να κατανοήσει το παιδί, ανάλογα με την ηλικία του, τότε το βοηθάμε ουσιαστικά να κατανοήσει τον ίδιο του τον εαυτό. Η καλύτερη στιγμή από την οποία μπορούν να αρχίσουν οι γονείς να μιλούν στα παιδιά για την υιοθεσία τους, είναι η ημέρα της υιοθεσίας. Η ιστορία που θα πουν στο παιδί, η δική του ιστορία, του επιτρέπει να ριζώσει στην τωρινή οικογένεια. Αυτό που πραγματικά ενδιαφέρει το παιδί είναι να μάθει πόσο συγκινήθηκαν και συγκινούνται οι άνθρωποι τους οποίους αγαπά κι από τους οποίους εξαρτάται.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το πολυσυζητημένο επίμαχο ζήτημα του πότε πρέπει να μιλήσει ο γονιός στο παιδί, απλώς εξαφανίζεται, επειδή ζούνε μαζί του στην πραγματικότητα της υιοθεσίας του από την αρχή. Το παιδί ακούει τις διάφορες εκδοχές του παραμυθιού που κατασκευάζουνε οι γονείς  του, κι εκείνοι αφουγκράζονται το παιχνίδι του, τις παρατηρήσεις του και τις ερωτήσεις του, που αποκαλύπτουν τον τρόπο που το  ίδιο βιώνει την υιοθεσία του. Άρα, είναι αναγκαίο οι θετοί γονείς να μιλούν με τα παιδιά τους για την υιοθεσία σε όλη τη διάρκεια της παιδικής και της εφηβικής τους ηλικίας, με τρόπο κατάλληλο για το επίπεδο της γνωστικής του ανάπτυξης και της κοινωνικής του κατανόησης. Καθώς μεγαλώνει το παιδί, θα μπορέσει να κατανοήσει τις ποικίλες διαστάσεις της υιοθεσίας με όλο και μεγαλύτερη λεπτομέρεια.

ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ

Όταν τα μικρά παιδιά μιλούν για την υιοθεσία, δε μιλούν για την υιοθεσία που αναφέρεται  σε μια νόμιμη και μόνιμη σχέση γονιού-παιδιού, η οποία δημιουργείται μέσα από την πρόθεση και την επιθυμία των βιολογικών γονιών να αποποιηθούν τα γονεϊκά τους δικαιώματα και τις ευθύνες και μέσα από την πρόθεση και την επιθυμία των θετών γονιών να αναλάβουν αυτά τα δικαιώματα και τις ευθύνες. Για το υιοθετημένο παιδί γέννηση και υιοθεσία είναι μπερδεμένες έννοιες μέσα στο μυαλό του. Όπως αναφέρουν οι Brondzinsky, Singer και Braff (1984, στο Watkins & Fisher, 2007), για να καταλάβει ένα παιδί τι σημαίνει υιοθεσία, πρέπει πρώτα να αποκτήσει κάποιες γνώσεις για τη γέννηση και την αναπαραγωγή, για τους ρόλους και τις σχέσεις στην οικογένεια, τις αξίες, τα διαπροσωπικά κίνητρα και τη λειτουργία των κοινωνικών θεσμών. Αυτό δε σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι ο γονιός θα πρέπει να περιμένει για να πει στο παιδί ότι είναι υιοθετημένο. Καθήκον του είναι να το ενημερώσει από την αρχή και καθώς ωριμάζει να του δίνει παραπάνω πληροφορίες, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να μάθει να ακούει το παιδί για να καταλαβαίνει πώς βιώνει την υιοθεσία.

Οι Brondzinsky, Singer και Braff (1984, στο Watkins & Fisher, 2007), διεξήγαγαν μια έρευνα με υιοθετημένα και μη υιοθετημένα παιδιά από 4 έως 13 ετών και προτείνουν 6 στάδια κατανόησης της υιοθεσίας. Φυσικά δεν υπάρχει απόλυτη αντιστοιχία ανάμεσα στην ηλικία του παιδιού και το στάδιο κατανόησής του, ούτε η διαδοχή των σταδίων ισχύει αναγκαστικά για όλα τα παιδιά. Τα στάδια αυτά προτείνονται στους γονείς για να τους βοηθήσουν να γνωρίζουν τι μπορεί να κατανοεί ή να παρανοεί το παιδί, σε κάθε ηλικιακό φάσμα. Πιο αναλυτικά:  

·     Στάδιο 0

(αφορά παιδιά μέχρι 5 ετών, αλλά περιλαμβάνει και μερικά παιδιά 6 και 7 ετών)

Τα παιδιά δεν επιδεικνύουν καμία κατανόηση της υιοθεσίας.

·     Στάδιο 1

(παιδιά 4-7 ετών)

Τα παιδιά δεν μπορούν να διαφοροποιήσουν την υιοθεσία από τη γέννηση.

·     Στάδιο 2

(παιδιά 4-13 ετών. Επικρατέστερες ηλικίες: 6 και 7 ετών)

Τα παιδιά διαφοροποιούν ξεκάθαρα την υιοθεσία και τη γέννηση ως δυο διαφορετικούς τρόπους για να γίνουν οι άνθρωποι γονείς και αποδέχονται ότι η σχέση με τη θετή οικογένεια είναι μόνιμη, αλλά δεν καταλαβαίνουν γιατί.

·     Στάδιο 3

(παιδιά 4-13 ετών. Επικρατέστερες ηλικίες: 6 έως  9 ετών)

Τα παιδιά διαφοροποιούν ξεκάθαρα την υιοθεσία και τη γέννηση, αλλά δεν είναι σίγουρα για το μόνιμο χαρακτήρα της σχέσης γονιού-παιδιού. Θεωρούν πως οι βιολογικοί γονείς έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν την κηδεμονία του παιδιού κάποια στιγμή στο μέλλον.

·     Στάδιο 4

(παιδιά 6-13 ετών. Επικρατέστερες οι μεγαλύτερες ηλικίες)

Τα παιδιά περιγράφουν τη σχέση τους με τη θετή οικογένεια ως νομικά μόνιμη. Αναφέρονται σε υπογραφές εγγράφων, δικηγόρους, δικαστές, γιατρούς, κοινωνικές υπηρεσίες που κάνουν μόνιμη τη σχέση γονιού-παιδιού. 

·     Στάδιο 5

(παιδιά 8-13 ετών. Επικρατέστερες ηλικίες: 12 και 13 ετών)

Τα παιδιά χαρακτηρίζουν τη σχέση με τους θετούς γονείς μόνιμη και επισημαίνουν ότι εμπεριέχει τη νομική μεταβίβαση δικαιωμάτων και ευθυνών για το παιδί από τους βιολογικούς στους θετούς γονείς.  

Οι ερευνητές περιλάβανε το φάσμα των ηλικιών για κάθε στάδιο, για να τονίσουν ότι δεν μπορούμε να υποθέτουμε με βάση την ηλικία του παιδιού ότι αυτό μπορεί αυστηρά να καταλάβει ή να μην καταλάβει κάποια πλευρά της υιοθεσίας. Υπάρχουν πάντα εξαιρέσεις.

ΤΕΛΙΚΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΜΑΘΕΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΙΟΘΕΣΙΑΣ ΤΟΥ;

Το υιοθετημένο παιδί ενδιαφέρεται να μάθει την ιστορία του. Ενδιαφέρεται να μάθει από πού ήρθε, πότε ήρθαν σε αυτό οι γονείς του, πώς πήγαν εκεί, πώς ήταν όταν το είδαν για πρώτη φορά και τι ένιωσαν. Η ιστορία της υιοθεσίας μεταδίδει την ίδια οικειότητα, θέρμη, συγκίνηση και χαρά που υπάρχουν στις περισσότερες  ιστορίες γέννησης, επειδή για τους θετούς γονείς αυτή η ένωση της ημέρα της υιοθεσίας είναι συνήθως αποτέλεσμα πολλών και επίπονων προσπαθειών. Το παιδί ζητάει από τους γονείς του να του πουν την ιστορία της υιοθεσίας του και να μιλήσουν γι’ αυτήν επανειλημμένα, για να βιώσει επανειλημμένα τη χαρά και την αγάπη του ερχομού του στην τωρινή του οικογένεια. Άρα, η ιστορία της υιοθεσίας δεν μπορεί και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο της ιστορίας της γέννησης.

Η ειλικρίνεια και η ζεστασιά των συζητήσεων για την υιοθεσία δείχνουν στο παιδί ότι ο γονιός ενδιαφέρεται για την ιστορία του, για τις ερωτήσεις και τις απορίες του, αλλά και για την περιέργειά του. Μόλις ακούσει την ιστορία της υιοθεσίας, το παιδί κατανοεί ότι η υιοθεσία - ό,τι κι αν σημαίνει γι’ αυτό η λέξη - ήταν ένα πολύ ευτυχές γεγονός για τους γονείς του.

Κοιτάξτε μαζί του το οικογενειακό άλμπουμ με τις φωτογραφίες του, αναπαραστήστε την πρώτη σας συνάντηση, πείτε την ιστορία ξανά και ξανά σαν να είναι παραμύθι κι έτσι θα αναπτύξετε οικειότητα με τα παιδιά σας. Αυτό μπορείτε να το κάνετε άτυπα, σε χρόνους και τόπους που μεσολαβούν μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, π.χ. στο αυτοκίνητο, στις διακοπές, σε μια βόλτα, την ώρα του μπάνιου ή λίγο πριν τον ύπνο. Σε αυτές τις στιγμές αναδύονται πιο αυθόρμητα οι σκέψεις και τα συναισθήματα του παιδιού, καθώς η οπτική επαφή δεν καθηλώνει την προσοχή του, ενώ ταυτόχρονα ο γονιός αισθάνεται πιο ελεύθερος να ξεκινήσει μια συζήτηση. Μπορείτε να δημιουργείτε αυτές τις στιγμές μόνοι σας για όλα τα σημαντικά πράγματα που θέλετε να κουβεντιάσετε μαζί του, στα οποία περιλαμβάνεται και η υιοθεσία.

Προσαρμοσμένο από το βιβλίο

«Μιλώντας με μικρά παιδιά για την υιοθεσία τους»

των Watkins M. & Fisher S. (2007)

Εκδόσεις Gema

Δημοσιεύτηκε στο http://www.dromostherapeia.gr

στις 7 Νοεμβρίου 2011

Ψυχολογικό Εργαστήρι

Για δεύτερη συνεχή χρονιά το Ψυχολογικό Εργαστήρι σε συνεργασία με την ΧανΘ προσφέρει στο κοινό της Θεσσαλονίκης  μια σειρά δωρεάν ομιλιών  με θέματα ψυχολογίας και ψυχοεκπαίδευσης με ομιλήτριες τις Συμβουλευτικές Ψυχολόγους Λία Μητσέα & Κατερίνα Μύρβαλη. Οι ομιλίες απευθύνονται σε όλους όσους ενδιαφέρονται να γνωρίσουν  πώς να προσέξουν την ψυχική υγεία τους. Είσοδος ελεύθερη. Πληρ.: Μέγαρο ΧΑΝΘ 2310-241007, Γραφείο Ψυχ. 2313-023313 & 2392-020255.

Ομιλίες 2011-2012

Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2011:

Άγχος η ασθένεια της εποχής μας – επιπτώσεις & διαχείριση

Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2011:

Στον κλοιό του φόβου – Η τοξική του επίδραση και πώς να τον αντιμετωπίσουμε

Δευτέρα 21 Νοεμβρίου 2011:

Η ψυχογένεια των διατροφικών διαταραχών

Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2011:

Σχέσεις και διεκδικητικότητα – πως υπερασπίζομαι τον εαυτό μου

Δευτέρα 19 Δεκεμβρίου 2011:

Περί θυμού – έκφραση & θετική διαχείριση

Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2012:

Όρια – Πού τελειώνεις εσύ και αρχίζω εγώ

Δευτέρα 30 Ιανουαρίου 2012:

Συνεξάρτηση – Όταν δεν αντέχω να ζω με τον εαυτό μου

Δευτέρα 19 Μαρτίου 2012:

Η αξία της αυτοεκτίμησης – Το κλειδί της ψυχικής υγείας

Δευτέρα 26 Μαρτίου 2012:

Η οδύνη της απώλειας

Δευτέρα 23 Απριλίου 2012:

Κακοποίηση… υπάρχει ανάμεσά μας

Δευτέρα 30 Απριλίου 2012:

Κατάθλιψη ή Μελαγχολία– Η μάστιγα των αιώνων

Δευτέρα 28 Μαίου 2012:

Εξαρτήσεις  : Η  μάστιγα της αυτοκαταστροφής

Σεμινάρια Εκπαίδευσης με τίτλο: «Το ψυχολογικό υπόβαθρο της υπερκατανάλωσης»

Σας ενημερώνουμε σχετικά με την έναρξη των σεμιναρίων εκπαίδευσης με τίτλο, «Το ψυχολογικό υπόβαθρο της υπερκατανάλωσης» και σας παραθέτουμε το πρόγραμμα συνεδριών. Οι συναντήσεις θα γίνονται κάθε 1^η εργάσιμη Τετάρτη του μήνα στις 20:30, με διάρκεια 2 εκπαιδευτικών ωρών, στη Βιοκλινική Θεσσαλονίκης (πρώην Κλινική Γαληνός). Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας λόγω περιορισμένων θέσεων. Το κόστος συμμετοχής είναι 20 ευρώ για κάθε συνάντηση ή 130 ευρώ και για τις οκτώ συναντήσεις. Παρακαλούμε, δηλώστε συμμετοχή έως τη Δευτέρα 31/10, για το πρώτο σεμινάριο, και μέχρι την προηγούμενη Δευτέρα, για κάθε επόμενο στα τηλέφωνα 2310346886, 6977457979.

 H σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων δεν είναι ομάδα ψυχοθεραπείας, αλλά ενημέρωσης και εκμάθησης συμπεριφορών. Στόχος της είναι να βοηθήσει το άτομο να εντοπίσει τις συνθήκες, υπό τις οποίες εκδηλώνει υπερκατανάλωση και να εντοπίσει τις απαισιόδοξες σκέψεις του που τον κρατούν εγκλωβισμένο σε ένα φαύλο κύκλο.

Η βασική θεματολογία που αναλύεται στα σεμινάρια αυτά, περιλαμβάνει:

1.                   Τετάρτη 2/11/2011

Αυτοφροντίδα και Διατροφή. Πως οι σκέψεις σχετικά με το βάρος μας και την εικόνα μας επηρεάζουν την κατανάλωση.

2.                   Τετάρτη 7/12/2011

Κίνητρα για αλλαγή. Πώς να αναπτύξουμε τα κίνητρά μας για αλλαγή.

3.                   Τετάρτη 11/1/2012

Διατροφή παιδιών και εφήβων. Τρόποι αντιμετώπισης των προβλημάτων διατροφής ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα του παιδιού.

4.                   Τετάρτη 1/2/2012

Συναισθηματική υπερφαγία. Ο φαύλος κύκλος των ενοχών στην υπερκατανάλωση.

5.                   Τετάρτη 7/3/2012

Συναισθηματική υπερφαγία. Πόσο εύκολο είναι να καταπιούμε τον θυμό μας;

6.                   Τετάρτη 4/4/2012

Ο ρόλος των σκέψεων στην υπερφαγία και πώς να τις ελέγξουμε.

7.                   Τετάρτη 2/5/2012

Αποδεχόμενοι τα κιλά μας και αντιμετωπίζοντας την κριτική των άλλων. Η σχέση της κατανάλωσης με την οριοθέτηση.

8.                   Τετάρτη 6/6/2012

Εικόνα σώματος και αυτοεκτίμηση. Πως βιώνουμε τον εαυτό μας σε διαφορετικά κιλά.

                                        Με φιλικούς χαιρετισμούς 

                                        Νικολίνα Δανιηλίδου 

                                        MSc στην Ψυχολογία της Υγείας

                                        Εξειδίκευση στις Διατροφικές Διαταραχές,

                                                                    

                                                                     visit me at www.daniilidou.gr

ΟΜΑΔΑ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ

Οι Έλληνες καπνιστές αγγίζουν το ποσοστό του 40%, με υψηλότερα τα ποσοστά στις νεότερες ηλικίες (13 - 17 ετών). Ωστόσο, 2 στους 3 καθημερινούς καπνιστές δηλώνουν ότι επιθυμούν ή σκέπτονται να κόψουν το κάπνισμα. Παρόλα αυτά, μόνο 1 στους 7  τα καταφέρνει χωρίς ψυχολογική υποστήριξη και βοήθεια από ειδικούς.

                               

Στόχοι της ομάδας:

     Η ενδυνάμωση των κινήτρων ως προς τη διακοπή του καπνίσματος

     Η εκμάθηση τεχνικών στον έλεγχο της παρόρμησης

     Η αντιμετώπιση της Συμπεριφορικής και της Σωματικής εξάρτησης

     Η πρόληψη της υποτροπής

Η δυναμική που αναπτύσσεται στην ομάδα βοηθάει τους συμμετέχοντες να:

• Αναγνωρίσουν τους λόγους που τους ωθούν στο κάπνισμα,

• Μοιραστούν τις δυσκολίες που προκύπτουν στην προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος, αλλά και να ανακαλύψουν τρόπους αντιμετώπισης,

• Μάθουν τρόπους πρόληψης της υποτροπής και να διατηρήσουν τη νέα συμπεριφορά. 

Σχετικά με την Ομάδα Διακοπής Καπνίσματος -     Συχνότητα: 1 φορά εβδομαδιαίως -     Συμμετέχοντες: 8 - 10 άτομα -     Διάρκεια: 12 συνεδρίες (3 μήνες) -     Απευθύνεται: Σε ενήλικες άνδρες και γυναίκες που επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα -     Αποτελεί εφικτή και εφαρμόσιμη μέθοδο από πολλούς καπνιστές -    Έχει μικρό κόστος -     Απαιτεί σχετικά λίγο χρόνο Οι ομάδες πραγματοποιούνται σε συνεργασία με Πνευμονολόγους, για όποιον χρειάζεται φαρμακευτική βοήθεια.

Για τη συμμετοχή σας στην ομάδα, επικοινωνήστε με την Ψυχολόγο Υγείας, Δανιηλίδου Νικολίνα στα Τηλ.: 2310 346886, 6977457979.

Μητροπόλεως 69, Θεσσαλονίκη 

Τηλ.: 2310 346 886, Κιν.: 6977 45 79 79 

www.daniilidou.gr

                   

Πότε το παιδί χρειάζεται Ψυχολόγο;

Γράφει η Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Παιδιών – Εφήβων, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Κάθε παιδί, ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται, μπορεί να αντιμετωπίσει διάφορες δυσκολίες, τις οποίες πολύ συχνά αδυνατεί να ξεπεράσει μόνο του. Τις περισσότερες φορές δε μπορεί να κατανοήσει από πού προήλθαν. Συχνά ο γονέας στην προσπάθειά του να βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει καινούριες και δύσκολες καταστάσεις αλλά και να ενημερωθεί για το αν ακολουθεί το σωστό δρόμο στην ανατροφή του παιδιού του, αναζητάει τη συνδρομή ενός ψυχολόγου. Ο ψυχολόγος, βοηθάει το παιδί/έφηβο, μέσω της ψυχοθεραπείας, να μάθει να αντιμετωπίζει αυτές τις δυσκολίες, να μπορεί να κινητοποιεί τις ικανότητες που διαθέτει, να μαθαίνει να παρατηρεί και να ακούει τις ανάγκες του για να μπορέσει αργότερα να ανακαλύψει τον αληθινό εαυτό του. 

Η ψυχοθεραπεία παιδιών κι εφήβων ασκείται εδώ και πολλά χρόνια από ειδικά εκπαιδευμένους Ψυχολόγους, Παιδοψυχιάτρους και Ψυχοθεραπευτές κι εφαρμόζεται σε παιδιά που αντιμετωπίζουν συναισθηματικά προβλήματα, αναπτυξιακά προβλήματα ή προβλήματα συμπεριφοράς. Αναπόσπαστο κομμάτι της εργασίας του ψυχολόγου με παιδιά κι εφήβους είναι η συνεργασία με τους γονείς ή και τους δασκάλους του παιδιού. Όπως αναφέρει ο Τσιάντης (2000), η Margaret Rustin (1999) προτείνει 4 κύριες κατηγορίες συνεργασίας που επιχειρούνται με γονείς παιδιών τα οποία υποβάλλονται σε βραχεία ή μακροχρόνια θεραπεία:

1. Υποστηρικτική θεραπεία γονέων με πρωταρχικό σκοπό την προστασία και τη διατήρηση της θεραπείας του παιδιού. 
2. Εργασία με τους γονείς ώστε να λάβουν οι ίδιοι υποστήριξη στη γονεϊκή τους λειτουργία, δηλαδή με γονείς που έχουν ανάγκη από βοήθεια για να κατανοήσουν τη συμπεριφορά και τις σχέσεις των παιδιών τους, και/ή γονείς που προσπαθούν να ανταπεξέλθουν σε μεγάλου βαθμού άγχος που οφείλεται σε ποικίλες διαφορετικές περιστάσεις. 
3. Εργασία με γονείς όπου η εστίαση γίνεται στην αλλαγή της λειτουργικότητας της οικογένειας και η οποία ενδεχομένως περιλαμβάνει θεραπεία του ζευγαριού, της οικογένειας ή ατομική θεραπεία πάνω στις ενδοοικογενειακές σχέσεις. 
4. Ατομική ψυχοθεραπεία για τον έναν ή και τους δυο γονείς, έστω κι αν η αρχική παραπομπή προερχόταν από μια ανησυχία για το παιδί.

Σε έναν ψυχολόγο μπορεί να απευθυνθεί όποιος αντιμετωπίζει συναισθηματικές δυσκολίες ή κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα, χωρίς αυτό να ανάγεται αναγκαστικά στη σφαίρα της ψυχικής διαταραχής. Σήμερα, όλο και περισσότεροι ευαισθητοποιημένοι γονείς αναζητούν τη βοήθεια ενός ψυχολόγου χωρίς ταμπού και δισταγμούς. Με μόνη σκέψη στο μυαλό τους να βοηθήσουν όσο περισσότερο μπορούν τα παιδιά τους. Πιο αναλυτικά, οι γονείς αναζητούν τη βοήθεια ενός ψυχολόγου όταν το παιδί ή ο έφηβος:

• Παρουσιάζει επιθετική, παραβατική ή αντιδραστική συμπεριφορά στο σχολείο ή το σπίτι 
• Μπλέκει σε καυγάδες και χειροδικίες 
• Λέει ψέματα 
• Παρουσιάζει δυσκολίες στη μάθηση, υπερκινητικότητα ή διάσπαση προσοχής 
• Παρουσιάζει αναπτυξιακές δυσκολίες (π.χ. αυτισμός, σύνδρομο Asperger) 
• Μοιάζει να αποσύρεται από τις παρέες και να κλείνεται στον εαυτό του 
• Μοιάζει να μην έχει αυτοπεποίθηση 
• Υπάρχει απώλεια αγαπημένου προσώπου (π.χ. θάνατος γονέα, γιαγιάς, παππού) 
• Έχει δυσκολίες στον ύπνο (εφιάλτες, αϋπνίες, υπνηλία) 
• Αντιμετωπίζει διατροφικές διαταραχές (βουλιμία, ανορεξία, παχυσαρκία) 
• Παρουσιάζει βραδινή ενούρηση ή εγκόπριση 
• Έχει να αντιμετωπίσει αλλαγές στο οικογενειακό πλαίσιο (π.χ. διαζύγιο γονιών) 
• Μοιάζει κατηφής, θλιμμένος, λυπημένος 
• Υποφέρει από διάφορες φοβίες ή έντονο άγχος 
• Αναφέρει την αυτοκτονία και το θάνατο 
• Κάνει χρήση τοξικών ουσιών 
• Έχει υποστεί σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική κακοποίηση 
• Όταν οι ίδιοι οι γονείς χρειάζονται συμβουλευτική στήριξη και καθοδήγηση (π.χ. για θέματα αδελφικής ζήλιας, ανυπακοής, υιοθεσίας, κτλ) 

Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι αρκετές από τις παραπάνω συμπεριφορές είναι αναμενόμενες, άρα και φυσιολογικές μέχρι κάποιες συγκεκριμένες ηλικίες. Σε άλλες περιπτώσεις δεν αποκλείεται το παιδί να παρουσιάζει παλινδρόμηση σε προηγούμενα εξελικτικά στάδια. Σε κάθε περίπτωση, όταν παρατηρούνται περίεργες και ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά ενός παιδιού, είναι χρήσιμο να συμβουλεύεστε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.   

Βιβλιογραφία

Τσιάντης, Γ. (2000). Εργασία με τους γονείς: Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία με παιδιά και εφήβους. Αθήνα: Καστανιώτη.

Rustin, M. (1999). The place of consultation with parents and therapy of parents in child psychotherapy practice. Στο M. Lanyado & A. Horne (eds), Handbook of Child & Adolescent Psychotherapy: Psychoanalytic Approaches. London: Routledge.

Δημοσιεύτηκε στο http://www.dromostherapeia.gr

στις 7 Οκτωβρίου 2011

Πάλι δεν διάβασες ..;

Γράφτηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2011 
Συγγραφέας: Ευφροσύνη Μήτσιου, Εξελικτική Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν το παιδί να διαβάζει μόνο του

Ο τρόπος που θα οργανώσει ένα παιδί το διάβασμά του παίζει καταλυτικό ρόλο όχι μόνο στην επίδοσή του στο σχολείο αλλά κυρίως στην εικόνα και στη σχέση που θα αναπτύξει με τη μάθηση γενικότερα.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι γονείς ότι δεν «διαβάζουμε» όλοι μαζί τα μαθήματα της επόμενης μέρας αλλά στην ουσία βοηθάμε ή καλύτερα μαθαίνουμε το παιδί (ιδίως στις πρώτες τάξεις του δημοτικού) να οργανώνει τη μελέτη του ώστε να είναι αποδοτική και όσο το δυνατόν λιγότερο κουραστική. Αυτό ενισχύει την αίσθηση της υπευθυνότητας στο παιδί και του δίνει μια εικόνα για τις δυνατότητες, τις αδυναμίες του και τον εκτιμώμενο χρόνο που απαιτείται. Στόχος του γονέα είναι να επιτύχει το παιδί αυτό που ονομάζουμε αυτορρύθμιση. Μερικοί τρόποι που μπορεί αυτό να επιτευχθεί:

Προτείνετε στο παιδί να τοποθετήσει το πρόγραμμα της εβδομάδας σε σημείο που να μπορεί να το βλέπει εύκολα όπως, στο γραφείο, στην πόρτα, στη ντουλάπα του δωματίου του χωρίς να χρειάζεται να του το υπενθυμίζετε εσείς συνεχώς.
 

Βοηθήστε το παιδί να οργανώσει το χώρο του δωματίου του με τέτοιο τρόπο ώστε να μην επηρεάζεται την ώρα της μελέτης από άλλα ερεθίσματα όπως, από το γραφείο να μην έχει θέα έξω από το παράθυρο, να κλείνει την πόρτα για να μην αποσπάται η προσοχή του από άλλους θορύβους (δικές σας συζητήσεις, τηλεόραση, άλλες ηλεκτρικές συσκευές) και να προσαρμόσετε το φωτισμό ώστε να η μελέτη να είναι πιο ξεκούραστη για τα μάτια.
Μέρος της οργάνωσης είναι και η έγκαιρη προετοιμασία του σχολικού εξοπλισμού (τσάντα με βιβλία της ανάλογης ημέρας, κασετίνα με όλα τα απαραίτητα) – στην αρχή με μια δική σας βοήθεια αλλά στη συνέχεια από το ίδιο το παιδί.
 

Δείξτε του τη σωστή στάση του σώματος στο γραφείο ή ακόμη και στον υπολογιστή προσαρμόζοντας την καρέκλα στην ανάλογη θέση. Αφήστε το παιδί να το ακολουθήσει και αν δείτε να το ξεχνά υπενθυμίστε το.
 

Αναφορικά με τις δραστηριότητες εκτός σχολείου πολλοί γονείς σκέφτονται να στείλουν τα παιδιά για εκμάθηση ξένων γλωσσών, μουσικών οργάνων, αθλημάτων. Μην ξεχνάμε ότι το παιδί αυτό που χρειάζεται είναι ξεκούραση και εκφόρτιση από το άγχος των τόσων υποχρεώσεων συνήθως μέσω παιχνιδιού. Ρωτήστε το παιδί με τι θα ήθελε να ασχοληθεί προσπαθώντας να περιορίσετε τις δικές σας προσδοκίες ή (ανεκπλήρωτα) όνειρα για παράδειγμα, να μάθει πιάνο γιατί σας αρέσει η κλασική μουσική.
 

Αποφύγετε να ζητήσετε από το παιδί να ξεκινήσει το διάβασμα μόλις επιστρέψει από το σχολείο ή μετά από το παιχνίδι καθώς αυτό το διάστημα είναι για ξεκούραση ή για να ενισχύσετε την ποιοτική επικοινωνία με το παιδί σας μέσω συζήτησης (μοίρασμα σκέψεων και συναισθημάτων της ημέρας).
 

Βοηθητικό είναι να ξεκινήσει το παιδί να διαβάζει τα πιο δύσκολα μαθήματα στην αρχή και να μην τα αφήσει στο τέλος που θα είναι πιο κουρασμένο.
 

Αντίστοιχα, μπορεί να διαβάσει πρώτα αυτά που βαριέται ή που του προξενούν μειωμένο ενδιαφέρον ώστε να κινητοποιείται στη συνέχεια να διαβάσει και αυτά που του αρέσουν περισσότερο.
 

Μην ξεχνά τα μικρά και συχνά διαλλείματα ακόμη και αν δεν νιώθει ιδιαίτερα κουρασμένο.
 

Αν το δυσκολεύουν τα θεωρητικά μαθήματα (όπως, ιστορία) προτείνετε εναλλαγή με πρακτικά μαθήματα (όπως, μαθηματικά). Στα θεωρητικά θα το βοηθήσει αρκετά να του δείξετε τρόπους εκμάθησης όπως, να δίνει μια κεντρική ιδέα – τίτλο, λέξεις – κλειδιά ή να υπογραμμίζει σημαντικά κομμάτια σε κάθε παράγραφο και γενικότερα να παρατηρεί εικόνες.
 

Προτείνετε, επίσης, να κάνει μια επανάληψη το βράδυ πριν πάει για ύπνο. Αποφύγετε να είστε με ένα βιβλίο από πίσω του και να του διαβάζετε φωναχτά το μάθημα – αποτελεί και παθητική διαδικασία μάθησης αλλά του δίνει την εικόνα ότι δεν μπορεί να το κάνει μόνο του.
 

Περιορίστε ή αποφύγετε όσο είναι εφικτό να απευθύνεστε στο παιδί χρησιμοποιώντας προστακτική (όπως, γράψε, διάβασε) και επιλέξτε να το παρακινήσετε με εκφράσεις όπως, έλα να διαβάσεις τώρα που είσαι ξεκούραστος.
 

Αντίστοιχα, όταν εξαντλούνται τα αποθέματα υπομονής σας μην απειλείτε το παιδί «αν δεν διαβάσεις τα μαθήματά σου δεν θα βγεις για παιχνίδι» αλλά πείτε του «όταν τελειώσεις τα μαθήματά σου μπορείς να πας για παιχνίδι».
 

Να θυμάστε να ενισχύετε την προσπάθεια που κάνει.
 

Για να επιτευχθούν τα προηγούμενα και να ενισχυθεί η ικανότητα μελέτης είναι απαραίτητα δυο ακόμη στοιχεία: μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή (τρίωρα γεύματα, τριάδες γευμάτων [ενδεικτικά: α) ζωική (όπως, κοτόπουλο, γάλα, γιαούρτι), β) αμυλώδη (δημητριακά, πατάτα, ξηροί καρποί) και γ) φρέσκια (φρούτο, χυμός) τροφή] και επαρκής ύπνος (περίπου 8 ώρες).booktree

ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ

«Αν το παιδί δεν μπορεί να μάθει με τον τρόπο που το διδάσκουμε, τότε πρέπει να το διδάξουμε με τον τρόπο που μπορεί να μάθει» (Maria Montessori)

Πηγή

Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Ζαφειροπούλου, Μ. (2004). Προσαρμογή στο σχολείο. Πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Ρασιδάκη, Χ., Παντελή, Σ. (1999), Επιτυχία σε Πρώτο Πλάνο. Πώς να Κερδίσεις το Παιχνίδι στο Σχολείο, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΝΔΟ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ (ΕΔΕΠ)

• Αναρωτιέστε για τη συμπεριφορά και την προσαρμογή του παιδιού σας στο σχολείο και την οικογένεια;

• Θέλετε να δείτε τις σχέσεις του παιδιού σας με τους άλλους, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό;

• Θέλετε να μάθετε αν το παιδί σας έχει αποκτήσει δεξιότητες που το βοηθούν να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της ζωής,  αν ζει αρμονικά με τους άλλους, αν νιώθει ευχαριστημένο με τον εαυτό του κι αν πιστεύει ότι αξίζει;

Το ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΝΔΟ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ (ΕΔΕΠ), προσφέρει μια αναλυτική περιγραφή της συμπεριφοράς και της προσαρμογής του παιδιού στο σχολείο και την οικογένεια. Στόχος είναι να δούμε αν το παιδί παρουσιάζει ή όχι προβληματική συμπεριφορά και τι είδους συμπεριφορά είναι αυτή. Στη συνέχεια, προτείνεται στους γονείς ένα πρόγραμμα διορθωτικής αντιμετώπισης για να βοηθηθεί το παιδί να απαλλαγεί από τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές.  

Προορίζεται για παιδιά όλων των ηλικιών, από τη νηπιακή έως και τη εφηβική και κυρίως των παιδιών που φοιτούν στο νηπιαγωγείο, το δημοτικό και το γυμνάσιο. Η συμπλήρωση του ΕΔΕΠ γίνεται από τον/την εκπαιδευτικό, τους γονείς, ή το ίδιο το παιδί (αυτό-αξιολόγηση).