Τρίτη 19 Απριλίου 2011

ΤΟ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙ


Γράφει η Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Παιδιών – Εφήβων, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Από νωρίς στη ζωή του το παιδί μαθαίνει, πρώτα από την οικογένεια και στη συνέχεια από το σχολείο, ότι η επιμέλεια, η εργατικότητα, η παραγωγικότητα, η προσπάθεια και η φιλοδοξία είναι αρετές που αμείβονται. Ξεχωρίζει τη μεγάλη σπουδαιότητα της επιτυχίας και της εργασίας και απορρίπτει την ανεπιθύμητη ιδιότητα της τεμπελιάς και της αδιαφορίας. Είναι πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε πως πρέπει να βοηθήσουμε το παιδί να κάνει σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στα μέσα και τους σκοπούς. Για παράδειγμα, η εργασία, η δουλειά δεν είναι ο σκοπός αλλά το μέσο για την εκπλήρωση κάποιων σκοπών, όπως η δημιουργία, η ευκαιρία για προσωπική ικανοποίηση, ολοκλήρωση και ανάπτυξη, καθώς και η εξασφάλιση μιας καλύτερης ποιότητας ζωής. Με τον τρόπο αυτό αφυπνίζεται το ενδιαφέρον του παιδιού, η αυτοπεποίθησή του και εκείνη η δίψα του για περισσότερες εμπειρίες και γνώσεις που είναι πάρα πολύ σημαντικές αν θέλουμε το παιδί να επιτύχει στη ζωή του.


Η συμβολή των γονέων
Όταν το παιδί αρχίζει το σχολείο, αρχίζει συνειδητά πλέον το θέμα της εργατικότητάς του να απασχολεί τους γονείς. Σε περίπτωση που το παιδί δεν κατορθώνει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των γονέων και των δασκάλων του, το αποκαλούν ‘τεμπέλη’. Αν οι προσδοκίες του σχολείου και της οικογένειας για τις επιδόσεις που πρέπει να επιδείξει είναι εξωπραγματικές, δεν θα αργήσει να δείξει ανησυχία για τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στη δική του επίδοση και τις προσδοκίες των ενηλίκων. Άλλωστε, αυτοί, υποτίθεται, ότι ξέρουν καλύτερα! Για να καλύψει λοιπόν τις αποτυχίες του, το παιδί αναγκάζεται να δηλώνει ‘τεμπέλης’ και ‘αδιάφορος’. Υψώνει αυτή τη μάσκα για να κρύβεται και να δικαιολογεί τις αποτυχίες του.

Ένα άλλο λάθος που συχνά κάνουμε είναι να κρίνουμε την επιτυχία του παιδιού περισσότερο με εξωτερικά κριτήρια, όπως είναι οι βαθμοί στις εξετάσεις και όχι με εσωτερικά δείγματα προσωπικής προαγωγής. Με βάση, δηλαδή, τη βελτίωση που επέτυχε το παιδί κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες στις οποίες εργάστηκε.

Το παιδί, για να έχει μια επιτυχημένη ‘καριέρα’ στο σχολείο, πρέπει να επιθυμεί και να πασχίζει να κάνει αυτό που του ζητούν οι γονείς και οι δάσκαλοι και, επιπλέον, να το κάνει σωστά. Να κάνει δηλαδή ό,τι του ζητούν οι άλλοι, οι σημαντικοί μεγάλοι. Όμως καθώς μεγαλώνει, θα πρέπει να διαμορφώσει τις δικές του προσδοκίες και τα δικά του ‘σταθμά’ για επιτυχία και διάκριση. Όταν το παιδί αρχίζει, μόνο του πλέον, να θέτει υψηλούς στόχους και να αγωνίζεται να τους πραγματώσει, βρισκόμαστε μπροστά σε αυτό που λέμε ‘κίνητρο της επιτυχίας’. Το κίνητρο της επιτυχίας είναι μια εσωτερική δύναμη που ωθεί το παιδί σε υψηλές επιδόσεις. Πρόκειται για ένα κίνητρο που δεν είναι καθόλου έμφυτο στο παιδί, αλλά που διαμορφώνεται μέσα από τις συγκεκριμένες εμπειρίες του. Ήδη, από την ηλικία που τα παιδιά αρχίζουν το σχολείο, παρουσιάζουν σαφείς ατομικές διαφορές στον τομέα της μάθησης. Ορισμένοι μαθητές δαπανούν περισσότερο χρόνο και προσπάθεια σε πνευματικές ενασχολήσεις, ενώ άλλοι διοχετεύουν την ενεργητικότητά τους σε τεχνικές ή καλλιτεχνικές ενασχολήσεις.   


Σχολική επίδοση και νοημοσύνη
Μερικά παιδιά έχουν το κατάλληλο υψηλό κληροδοτημένο υλικό, για σχετικά υψηλές επιδόσεις, αλλά, για πολλούς λόγους, δεν το καταφέρνουν. Παρουσιάζουν δηλαδή χαμηλή επίδοση. Στα ευφυή αγόρια το φαινόμενο της χρόνιας χαμηλής επίδοσης ξεκινάει από πολύ νωρίς (από το δημοτικό), ενώ στα κορίτσια μπορεί να καθυστερήσει να φανεί ως το γυμνάσιο. Τα περισσότερα παιδιά με χαμηλή επίδοση δε νιώθουν καμία ιδιαίτερη ικανοποίηση από τη σχολική εργασία και όταν πρέπει να εργαστούν, καταβάλλουν μικρή προσπάθεια. Η προσοχή τους εύκολα διασπάται, σπάνια ολοκληρώνουν την εργασία τους και δεν έχουν στόχο την υψηλή σχολική επίδοση. Κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν την επίδοση του παιδιού είναι:

  • Το οικογενειακό περιβάλλον παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη σχολική επίδοση του παιδιού. Αν οι γονείς ενθαρρύνουν από νωρίς την τάση του παιδιού για ανεξαρτησία, ενισχύουν, με τη στάση τους αυτή, και το ενδιαφέρον του για υψηλές επιδόσεις.
  • Το ενδιαφέρον που δείχνουν οι γονείς για τις επιδόσεις του παιδιού και η επιβράβευση που του παρέχουν προσδίδουν στο παιδί κίνητρα για την επιδίωξη της επιτυχίας.
  • Τέλος, καθοριστικό γεγονός για τη μετέπειτα απόδοση του παιδιού αποτελεί η απόδοση που είχε στο παρελθόν, μέσω της οποίας δημιουργείται ένα σύστημα προσδοκιών για επιτυχία ή αποτυχία.



Προσαρμοσμένο από το βιβλίο
«Ψυχολογικά προβλήματα παιδικής ηλικίας – β’» του Martin Herbert (1996)
  Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα: Αθήνα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου